موانع احیاء برجام از نگاه دیپلمات پیشین ایران
تعداد بازدید : 0
9 مانع که باید بایدن از روی آنها بپرد
نویسنده : سید حسین موسویان / دیپلمات پیشین ایران
پنج سال پیش شش قدرت جهانی بعد از سالها مذاکره، توافق هستهای با ایران را امضا و به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رساندند و طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران هم برجام را بطور کامل اجراء کرد. تا اینکه در ماه می ۲۰۱۸، ترامپ از برجام خارج شد وبه تبع آن ایران هم بخشی از تعهدات برجامی خود را کاهش داد. اخیراً هم ایران غنی سازی خود را به سطح ۲۰% افزایش داد. هرچند احیای برجام هنوز ممکن است اما آسان نخواهد بود زیرا طرفین باید ۹ مانع زیر را بردارند.
ترتیبات بازگشت متقابل. ایران توقع دارد چون آمریکا برجام را ترک کرده، لذا ابتدا باید واشنگتن به برجام برگردد تا بعد تهران هم به اجرای کامل برگردد. هرچند این توقع ایران مشروع است اما واشنگتن ممکن است عکس این پروسه را بخواهد. دراین صورت نشست کشورهای گروه ۱+۵ و ایران میتوانند روی طرح "بازگشت متقابل" همراه با "اقدامات متناسب وزمانبندی" توافق کنند.
نحوه اجرا. درزمان ریاست جمهوری اوباما، تحریمهای اولیه آمریکا مربوط به دوران قبل از بحران هستهای، مانع انجام تجارت نرمال با ایران بود. لذا دردوران اوباما برجام بطور ناقص اجرا شد باوجودی که آمریکا قصد اجرای برجام را داشت. طبق بند ۲۹ برجام، کشورهای ۱+۵ متعهد شدهاند که از هر سیاستی که مانع تجارت نرمال با ایران باشد، بپرهیزند.
تحریمهای دوران ترامپ. ترامپ اقیانوسی از تحریمهای جدید تحت پوشش تروریسم و حقوق بشر علیه ایران اجرا کرده که هدفش عدم امکان بازگشت دولت بعدی به برجام بوده است. اجرای درست و کامل برجام، مستلزم رفع این تحریمها توسط بایدن خواهد بود.
ضمانت اجرا. خروج ترامپ از برجام و زیر پا گذاشتن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، به اعتبار آمریکا ضربه زده است و این باور را در ایران و بسیاری از کشورهای جهان بوجود آورده که آمریکا به راحتی تعهدات بین المللی اش را زیر پا میگذارد. بنابراین درصورت بازگشت بایدن به برجام، این سئوال برای ایران و سایر اعضاء برجام وجود خواهد داشت که چه تضمینی وجود دارد که رئیس جمهور بعدی آمریکا مجدد از برجام خارج نشود.
تأمین خسارات. خروج ترامپ و اتخاذ سیاست فشار حداکثری، صدها میلیارد دلار به اقتصاد ایران خسارت وارد کرد درحالیکه ایران درحال اجرای کامل و بدون نقص برجام بود. برخی از مقامات ایران از جمله ظریف وزیر خارجه، خواستار جبران خسارتهای ایران شدهاند. یافتن مکانیزم تأمین خسارتهایی که بخاطر خروج ترامپ از برجام به ایران وارد شده، یکی دیگر ازچالشهای پیش رو خواهد بود.
مکانیزم اسنپ بک. این مکانیزم در برجام اجازه میدهد که درصورت عدم پایبندی ایران به تعهداتش، تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل مجدداً برگردد. اما این مکانیزمی یکطرفه است زیرا اگر قدرتهای جهانی به تعهداتشان عمل نکردند، هیچ عواقبی برای آنها نخواهد بود. در دوره ترامپ اتفاقی عجیب افتاد. آمریکا هم از برجام خارج شد و به عنوان ناقض برجام؛ خواستار اسنپ بک یعنی بازگشت فوری تحریمهای گذشته علیه ایران شد درحالی که ایران در حال اجرای کامل برجام بود. این حادثه مثل این است که قاتل خواستار مجازات مقتول شود. هرچند شورای امنیت سازمان ملل درخواست آمریکا را رد کرد، منتهی این حرکت آمریکا، مشکل "رخنه ساختاری مکانیزم اسنپ بک" در برجام را روشن کرد که باید تکلیف آن روشن شود.
مصوبه جدید مجلس ایران. در هفته اول دسامبر مجلس ایران طی مصوبهای، دولت را مکلف به آغاز غنی سازی ۲۰% کرد. این مصوبه دو ماه مهلت داده تا تمام تحریمها علیه ایران برداشته شود در غیر این صورت دولت ایران باید از پروتکل الحاقی خارج و پس از سه ماه، حداقل ۱۰۰۰ سانتریفیوژ نسل ۲ را فعال کند. لذا بایدن باید سریعاً اقدامات لازم را انجام دهد.
کارشکنی اسرائیل. درحالیکه برخی نگران اقدام نظامی آمریکا دراواخر ریاست جمهوری او بودهاند، شکی نیست که شرکای منطقهای آمریکا همچون اسرائیل و عربستان ازتمام ظرفیت خود برای جلوگیری از بازگشت بایدن به برجام استفاده خواهند کرد. نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل خواسته که بایدن به برجام برنگردد. البته ناگفته نماند که تندروهای ایران هم اساساً مخالف برجام هستند.
موضوعات فرابرجامی. برخی از سیاستمداران درواشنگتن از بایدن میخواهند که از اهرم تحریمهای ترامپ بعنوان ابزار فشار علیه ایران استفاده کند تا ایران مجبور به پذیرش تعهدات فرابرجامی شود. آنها از موضوعات توان موشکی ایران، گسترش محدودیتهای برنامه هسته ایران و بحرانهای منطقهای بعنوان تعهدات فرابرجامی ایران نام بردهاند. اما ایران همه موضوعات فرابرجامی را رد کرده است. سخنگوی وزارت خارجه ایران تصریح کرد که تهران راجع به توان دفاعی خود مذاکره نخواهد کرد. بایدن باید بدون طرح موضوعات فرابرجامی به برجام برگردد.
منبع: بولتن دانشمندان اتمی آمریکا / ایسنا